Volksfreund Kalender 1927
Nowosolneńska ewangelicko-augsburska parafia
Z redakcji pastora E. Kneifla.
Około 1803 roku na obszarze leśnym na wschód od Łodzi, administrowanym przez Nadleśnictwo Łaznów, powstało kilka wsi. Zostały założone przez niemieckich osadników, głównie Niemców.
Najważniejszą z nich było Nowosolna. Uznawano je za główną miejscowość nowych osiedli. Pierwsi mieszkańcy tych wsi pochodzili ze szlacheckiego miasteczka Sulzfeld w Badenii. Na pamiątkę starej ojczyzny nazwali nową miejscowość NeuSulzfeld.
W czasach Księstwa Warszawskiego została przemianowana na Nowosolna.
Początkowo Nadleśnictwo Łaznów planowało założyć miasto w miejscu, gdzie leży Nowosolna. Wytyczono już główne ulice i granice miasta. Nawet sukiennicy i inni rzemieślnicy mieli już przygotowania, aby się tu osiedlić. Jednak panujący tu brak wody skłonił ich do zarzucenia tych planów. Projekt założenia miasta nie powiódł się. I tak Nowosolna pozostała wsią.
Zgodnie z tradycjami starej ojczyzny, osadnicy chcieli zachować i pielęgnować swoją ewangelicko-augsburską wiarę i niemiecki język ojczysty także w nowej ojczyźnie. Rozumiejąc, że jest to możliwe tylko poprzez ścisłe zjednoczenie, w 1805 roku wszystkie wsie wokół Nowosolnej połączyły się w jedną parafię ewangelicką. Następnie przystąpili do budowy kościoła i szkoły. W 1806 roku te budynki były już ukończone. Tym samym Nowosolna stała się religijnym i kulturalnym centrum okolicznych miejscowości.
Szkoła wkrótce została obsadzona niemieckojęzycznym nauczycielem ewangelickim. Jedynie stanowisko pastora pozostawało nieobsadzone przez ponad 30 lat. Wielokrotne starania o pozyskanie pastora dla parafii w Nowosolnej nie przyniosły rezultatu.
W tamtych czasach parafia ewangelicka w Brużycy Wielkiej była jedyną sąsiednią parafią Nowosolnej. Tam udawano się w sprawach duszpasterskich i często przybywano na nabożeństwa. Pastor Ture, pierwszy duszpasterz Brużycy Wielkiej, obsługiwał, na ile było to możliwe, przez pełne dwie dekady (od 1806 do 1826) parafię w Nowosolnej.
W 1826 roku parafia w Nowosolnej po raz pierwszy otrzymała własnego pastora. Był nim ks. Gottlieb Berthold Paleske. Pochodził on z Wielkopolski. W Nowosolnej pozostał do śmierci w 1864 roku. Jego posługa trwała zatem 38 lat.
Kolejnymi duszpasterzami parafii byli: ks. August Grote (1864-1879), ks. Wilhelm Bengsch (1879-1886), ks. Ernst Kneifel (1886-1892), ks. Rudolf Glaubitz (1892-1897), ks. Paweł Wendt (1897-1901), ks. Karol Ulbrich (1901-1918).
Gmina ewangelicko-augsburska w NeuSulzfeld'zie. Około roku 1826, kiedy ewangelicka gmina w Łodzi (obecna gmina Świętej Trójcy) była w fazie tworzenia, przyłączono do niej gminę w Nowosolnej. Ewangelicy z Łodzi podjęli w tym celu odpowiednie kroki za pośrednictwem tamtejszego magistratu i osiągnęli cel, przyłączając wszystkie miejscowości z gminy Nowosolnej do ewangelickiej gminy w Łodzi. Wtedy do gminy Nowosolnej należały następujące wioski: Nowosolna, Popielarna, Budy Stoki, Janów, Nery, Mileszki, Andrzejów, Sonsieczno, Oberwionczyn, Podwionczyn, Neuwionczyn, Sikawa, Budy Sikawskie, Antoniew Stoki i Antoniew Sikawa.Z przyłączeniem do ewangelickiej gminy w Łodzi, Nowosolna nie była zadowolona. Protestowano przeciwko temu, chcąc być niezależnym i mieć własnego pastora. Długotrwałym protestom nie towarzyszył początkowo sukces. Dopiero jesienią 1837 r. gmina Nowosolna została odłączona od Łodzi, podniesiona do rangi samodzielnej parafii i powiększona o nowe miejscowości, które wcześniej należały do gmin Brzeziny i Zgierz.
Do gminy przyłączono następujące wioski: Stróża, Wiśniowa Góra, Andrespol, Bedoń, Hulanka, Justynów, Janówka, Jordanów, Eufeminów, Natolin, Plichtów, Folwark Janów, Borchówka, Imielnik, Kopanka, Kalonka, Bukowice, Grabina, Jędrzejów, Stefanów, Wiskitno, Astronia, Bolesławów i Feliksin. Dwie wcześniejsze wioski gminy Nowosolna - Antoniew Stoki i Antoniew Sikawa, pozostały przy ewangelickiej gminie w Łodzi.
20 lutego 1838 r. gmina otrzymała swojego pierwszego duszpasterza, pastora Eduarda Künzela. W 1846 r. wybudował obecny kościół, ponieważ kościół w Nowosolnej okazał się zbyt mały, a w 1852 r. obecną murowaną plebanię.
Pełnił swoją służbę w ciszy, ponieważ miał być słabego zdrowia. Zmarł 10 września 1855 r. i został pochowany na cmentarzu w Nowosolnej. Po jego śmierci, administrację gminy od 15 września 1855 r. do 17 września 1856 r. przejął pastor wikariusz Ferdinand Haefke z Łodzi. Niedługo potem pastorem w Nowosolnej został Jakob Gaßmann, wcześniej służący w gminie Władysławów. Zmarł nagle 20 kwietnia 1862 r. na skutek ataku serca podczas kazania. Został pochowany na cmentarzu w Nowosolnej.
Po jego śmierci gminę ponownie administrowano z zewnątrz. Tym razem jej tymczasowym zarządcą był pastor Gustav Manitius z Łodzi. Po zakończeniu administracji kierowanie gminą przejął pastor Gustav Adolf Biedermann. Służył tutaj od 6 kwietnia 1863 r. do 26 sierpnia 1873 r. Jako wierny duszpasterz troszczył się o swoją gminę. Zajmował się też działalnością Braci Morawskich, z którymi był spokrewniony.
Die Neu-Gulzfelder ev.-luth. Gemeinde.
"Kiedy był zakochany, stał naprzeciwko, zauważywszy, że w Neu-Sulzfeld mieszkało wielu górników. Już od dłuższego czasu był tu kaznodzieja (Berthold, pochodzący z francuskiego Schwabii), który pracował aktywnie wśród górników w miejscowej parafii. Służył również górnikom w parafiach w Byczynie, Śabnicy i Świećcu. Dzięki pastorowi Biebremannowi plac kościelny został rozszerzony i zasadzony drzewami, głównie lipami.
W 1873 roku pastor Biebremann opuścił parafię Neu-Sulzfeld. Przeniósł się do Byczyna, gdzie został tamtejszym proboszczem.
Pastor Friedrich Wendt. Proboszcz w Neu-Sulzfeld od 1879 do 1908.
Pastor Adolf Strahl, Proboszcz w Neu-Sulzfeld od 1919 do 1926.
Został wybrany pastorem. Z Byczyna służył często jako administrator innej parafii. Po jego rezygnacji, proboszczami w Neu-Sulzfeld byli: Eugen Stang od 31 sierpnia 1873 do 25 sierpnia 1875 i Ferdinand Baumbach od połowy września 1875 do początku maja 1878.
Nowo utworzona parafia była administrowana od 9 maja 1878 do 6 kwietnia 1879 przez pastora Ernst Bürgle z Świećca.
Przez dłuższy czas pastor Friedrich Wendt pracował w Neu-Sulzfeld. Pracował tu przez 29 lat na rzecz Pana. Ponieważ, zgodnie z pewnym przekazem, został dotknięty sparaliżowaniem (w wieku 34 lat), jego praca była znacznie utrudniona, ale kontynuował ją z pełnym oddaniem dla chwały Bożej i dobra jego parafii."
Die Neu-Gulfseer ev.-luth. Gemeinde.
13 kwietnia 1879 rozpoczął swoją służbę. Aby podnieść życie religijne społeczności, prowadził studia biblijne oraz wieczorne nabożeństwa, które odbywały się w dni powszednie. Dzieci chodziły do szkoły niedzielnej, którą on sam organizował. Wspólnota wiernych Nowosolnej żyła pod kierunkiem Pastora Wendt z wielkim zaangażowaniem. Z jego inicjatywy także rozpoczęto budowę kościoła ewangelickiego. W uznaniu jego niezwykłych osiągnięć, w 1903 roku uczczono 100-lecie istnienia parafii Nowosolnej. W tym ważnym momencie Rudolf Gundlach i Sigismund Mauritius również wzięli udział w uroczystościach. Konstrukcja kościoła ewangelickiego została wkrótce zakończona.
W październiku 1904 odbyło się uroczyste poświęcenie kościoła ewangelickiego. Zostały również zainstalowane nowe organy.
13 kwietnia 1904 Pastor Wendt obchodził 25-lecie służby w Nowosolnej służył tam do 14 maja 1908. Mimo pewnych trudności zdrowotnych, starał się służyć społeczności do końca. Zmarł 27 grudnia 1920 roku w Pabianicach, gdzie spędził ostatnie lata swojego życia, w wieku 85 lat.
Po jego śmierci, od 14 maja 1908 do 9 marca 1909, Nowosolna była obsługiwana przez Pastora Wojaka z Bregenz. W marcu 1909 gazeta doniosła o przybyciu nowego pastora, Bolesława Geislera. Objął on stanowisko po Wendcie.
Listopad 1914. W tym czasie zaczęła się budowa ewangelickiego kościoła w Nowosolnej. W roku 1913 wielu parafian z Sulżewa udało się do ewangelicko-augsburskiego konsystorza z prośbą o wsparcie budowy kościoła w Nowosolnej. Ich prośba została przyjęta z entuzjazmem. Budowa kościoła została jednak przerwana w sierpniu 1913. 24 sierpnia 1913 roku, przy silnym wsparciu ewangelickiego duchowieństwa, odbyła się uroczysta ceremonia poświęcenia kamienia węgielnego. Budowa świątyni szybko postępowała. Ale w 1914 roku wybuchła wojna, co spowodowało opóźnienia. W rezultacie, kościół, który miał być ukończony w ciągu jednego roku, został przerwany.
Wojna mocno dotknęła społeczność Nowosolnej. W okolicach Nowosolnej miały miejsce ciężkie walki. Kolonie zostały zniszczone.
Po wojnie kościół został silnie uszkodzony i musiał być częściowo odbudowany. Kościół w Nowosolnej został znacznie uszkodzony. Straty były duże. Kościół został splądrowany, organy zniszczone, a budynek kościelny służył jako stajnia dla koni. Nawet prawie ukończony kościół w Nowosolnej został uszkodzony.
Mimo tych przeciwności, materialne straty dla parafii były ogromne. W Nowosolnej 150 gospodarstw zostało całkowicie zniszczonych, a 54 częściowo. Straty ludzkie były również duże. Podczas walk zginęło 18 ewangelickich parafian, a 4 z nich zostali wzięci do niewoli.
Gmina Nowosolna w pełnym tego słowa znaczeniu była wiejska, więc kiedy potrzebowała pastora, zwróciła się do wolnych miast, Pastor August Gebhardt z Lüneburga. Gdy został wyznaczony na stanowisko pastora w Nowosolnej, początkowo koncentrował się na sprawach kościelnych, ale później, na podstawie pisma z dnia 30 stycznia 1915 r., został mianowany komisarzem gminy Nowosola. Zajmował to stanowisko do 8 października 1916 r. Dbał o duchowe i świeckie życie w Nowosolnej i zdobył wielkie uznanie. Gmina była mu bardzo wdzięczna i nigdy go nie zawiodła. Zapewnili mu wierną i pełną poświęcenia służbę.
8 października 1916 roku przejął kierownictwo gminy Pastor Ludvig Ernst. Miał wielkie plany dla gminy, szczególnie w zakresie religijnego życia.
Pastor Ernst służył w Nowosolnej, Katolin i innych miejscach, gdzie odbywały się liczne nabożeństwa. Prowadził również usługi dla młodzieży. Ponadto służył do prowadzenia dwóch grup młodzieżowych, jednej dla mężczyzn i jednej dla kobiet. Organizował spotkania rodzinne w kościele lub podczas innych okazji, zapraszając członków gminy. Zajmował się również zewnętrznym wyglądem i konserwacją kościoła. Przez pewien czas mieszkał w Stralsund, ale 29 czerwca 1917 r. musiał zostać przeniesiony. Uroczystości z okazji 400-lecia Reformacji rozpoczęły się pomyślnie. Pastor Ernst 7 października przewodniczył ważnemu zgromadzeniu gminy w kościele, które dyskutowało o tworzeniu nowej parafii. Zgromadzenie postanowiło kontynuować dyskusję dwa miesiące później, 8 grudnia.
Kolejne zgromadzenie gminne zostało przeprowadzone. Wzięli w nim udział przedstawiciele konsystorza, zlokalizowanego w miejscowości Spissmoldorf i Ronitsoff oraz lokalnych autorytetów. Wielu z nich nie miało pojęcia o tym, co się dzieje, chociaż gmina Nowosolna złożyła 400 marek jako wpłatę na projektowany dom modlitwy. 28 kwietnia 1918 odbyło się kolejne spotkanie w tej sprawie w miejscowości Nowosolna. Wyniki były negatywne. Gmina nie chciała wnieść wkładu finansowego, twierdząc, że już zapłaciła za nieruchomość, na której miał zostać zbudowany dom modlitwy.
28 kwietnia 1918 Pastor Guth przeprowadził służbę Bożą. Chociaż był on ostrożny w swoim przesłaniu, został jednak źle zrozumiany i został oskarżony o zdradę przez gminę. Po tym incydencie zastąpił go Pastor Gerhardt. Pod jego kierownictwem, gmina Nowosolna przeszła wiele przeciwności, ale w końcu doświadczyła duchowego przebudzenia. Jednak nie powiodło się to w przypadku innych prób. Ostateczny cios miał miejsce 18 lipca 1918. Tylko kościół pozostał w posiadaniu gminy.
Do końca 1918 roku Pastor Gerhardt służył w Nowosolnej. Zastąpił go Pastor Strafich. W tym czasie zostały przeprowadzone prace nad budową muru wokół kościoła, który miał długość 8000 metrów. Ponadto Pastor Strafich zadbał o budowę nowej szkoły podstawowej w Nowosolnej. Budynek szkoły już stał w cieniu pobliskiego zamku. Podczas ceremonii otwarcia Pastor Strafich wygłosił kazanie, które dotyczyło wiary i dążenia do poznania prawdy Bożej.
W 1925 roku konsystorz przejął kontrolę nad gminą w Nowosolnej i połączył ją z inną gminą. Jednak gmina Nowosolnej sprzeciwiła się tej decyzji. W 1926 roku doszło do konfliktu pomiędzy Pastorami Guth i Strafich. W kwietniu gmina została przejęta przez konsystorza i prawdopodobnie w najbliższej przyszłości zostaną podjęte dalsze kroki.
Ostateczna refleksja dotyczy losów gminy Nowosolna w przyszłości. To, co stało się w przeszłości, pokazuje, że była ona lojalna wobec wiary, nauki i tradycji kościoła.
Volksfreund Kalender 1927