Zestawienie dat i wydarzeń związanych z Nowosolną

1768: Traktat tolerancyjny, który dał Polsce wolność religijną, umożliwia osadnictwo w Polsce uchodźcom religijnym.

Powstało wiele nowych wsi w regionie łódzkim (1768-1793). rozwiń opis

W konstytucji z 1768 roku zakazuje się udzielania prawa dzierżawy w istniejących wsiach i ogranicza je tylko do nowych osiedli.

​

1772: I rozbiór Polski przez Rosję, Prusy i Austrię.

​

1785-08-08: Została założona wieś Byszewy Holland. Właściciele dóbr z Byszewów, pan Jan Nagorski i jego żona Lucia, przekazali las pracowitym Holendrom, Janowi Czarnetzkemu i Michałowi Ceydnerowi.

​

1790-04-12: Założenie Mileszki Holland (Janów). Umowa zawarta między panem Janem Kantym Stetkiewiczem, dziedzicem dóbr z Mileszek, a panem Gottfriedem Offenhammerem, Holendrem i sołtysem.

​

1791: Powstanie kolonii Pawlikowice i Olechów (nazywane czasem Kolonia Wiskitno), nazwane na cześć prałata Pawła Olechowskiego.

​

1793: Mapa Gilly i Cron, Mapa Południowych Prus, prezentuje ogromne obszary pierwotnych lasów w pobliżu Łodzi, w których leżą polany z małymi osadami. Na terenie późniejszego miejsca Nowosolna znajdują się osady: Wiączyń Polny, Wiączyń Leśny, Kalonka, Mileszki, Moskwa, Borchowka, Boginia, Biszew.

 

1793: Spis ludności wykazał dla Łodzi 191 mieszkańców.

​

1793: II rozbiór Polski przez Rosję i Prusy

1795: III rozbiór Polski przez Rosję, Prusy i Austrię

 

1795: Przedsięwzięcia kolonizacyjne miały niewielką skalę i były zazwyczaj prowadzone jedynie przez wielkich właścicieli ziemskich.

 

1795: Początek ruchu zasiedlania w Polsce stanowią holenderskie osadnictwo rolnicze zainicjowane przez Holendrów/Mennonitów na terenie Wisły w XVI wieku.

 

1800: Mapa Gilly pokazuje miejsce późniejszej koloni Sulzfeld.

 

 

1800: Wschód od Łodzi był pokryty ogromnymi, niedostępnymi lasami, które należały do państwa. Niemieccy osadnicy ze Szwabii mieli tu znaleźć nowy dom.

 

1801: Bogaty mieszkaniec Łodzi Johann Schack osiedlił się w Neu-Sulzfeldzie. Wcześniej budował tu swoje letnie rezydencje.

 

1801-04: Liczne grupy Niemców zaczęły napływać do kraju, wśród nich byli również nowi osadnicy z Sulzfeld.

​

1801-05: Nadleśniczy v. Zanthier otrzymał z Warszawskiej Izby polecenie, "aby w Wiączynie określić miejsce, gdzie dwór mógłby pomieścić do 96 rodzin".

​

1801-05-23: roku Izba Warszawska wydała zarządzenie nadleśniczego v. Zanthiera, powinien rozważyć z Künzelem i naczelnikiem leśniczym Gloubitzem, w jaki sposób większy okręg dla 40-80 rodzin w pobliżu Wiączynia mógłby zostać utworzony jako obiekt kolonialny

​

1801-07: Bernhard Zimmermann decyduje się wyjechać do Berlina, aby interweniować w sprawie zmiany warunków osadnictwa. Ta data wynika z faktu, że po powrocie Zimmermanna do Wiączynia, grupa osadników została już rozwiązana.

​

1801-08-10: Bernhard Zimmermann składa wniosek do króla w Charlottenburgu. Ta data jest podana w tekście jako datę wniosku Zimmermanna.

​

1801-11-13: Sporządzenie protokołu Bernharda Zimmermanna z Sulzfeld w Kraichgau ( kliknij - cały tekst w linku)

​

1802: Gilly, Specjalna Mapa Południowych Prus, pokazuje obszar Sulzfeld

​

1802: Nowosolna otrzymuje swoją formę i nazwę Neu-Sulzfeld

 

1802: Osadnicy ze Szwabii przybyli do lasów łódzkich, gdzie brakowało infrastruktury, domów czy wyznaczonych parcel.

 

1804: Łódź, w powiecie brzezińskim, to mała otwarta miejscowość z 72 domami i 361 mieszkańcami, jak opisuje A.C. Holsche w swoim dziele "Łódź w geografii i statystyce...".

​

1805: wszystkie wsie wokół Nowosolnej połączyły się w jedną parafię ewangelicką

 

1806: budynki kościoła i szkoły były już ukończone. Tym samym Neu-Sulzfeld stała się religijnym i kulturalnym centrum okolicznych miejscowości.

​

1806-01-01 - 1826-12-31: Parafią luterańską opiekował się proboszcz Ture z Bruzyca-Aleksandrowa, oddalonego o 20 km od Neu-Sulzfeld.

​

1807: Księstwo Warszawskie zostało utworzone przez Napoleona Bonapartego

​

1808: Założenie wsi Deutsch-Gałkówek w pobliżu Dolny-Wiąnczyn.

​

1812-11-05: Wydanie nakazu w imieniu króla Saksonii i księcia Warszawy, nakazującego zachowanie okresu wolnizny, opłacenie kosztów budowy dróg i mostów, wypłatę osadnikom pozostałych należności, wycofanie egzekucji przymusowych i udzielenie ulg.

​

1815: Uregulowanie sytuacji politycznej w Europie przez Kongres Wiedeński.

Księstwo Warszawskie zostało rozwiązane, a Polska znalazła się pod zaborami jako Królestwo Polskie lub Królestwo Kongresowe 

​

1815-09-25  Bogumił Galwitz podjął się prywatnej nauki miejscowych dzieci i zawarł umowę z miejscową gminą w sprawie organizacji szkoły elementarnej dla dzieci w kolonii Nowosolna​​. Dzięki jego staraniom, od 1 maja 1819 roku uruchomiono szkołę elementarną dla dzieci wyznania ewangelickiego, która obsługiwała wyłącznie osadę Nowosolna​​. Galwitz zobowiązał się wcześniej do nauki języka polskiego, co świadczy o jego zaangażowaniu w edukację i integrację społeczności lokalnej

​

1816: W NeuSulzfeld zaczęły się spotkania Braci Morawskich.

​

1819-05-01 - uruchomiono szkołę elementarną dla dzieci wyznania ewangelickiego, która obsługiwała wyłącznie osadę Nowosolna​​.

​

1820-05: Miejscowość założona jako Grömbach otrzymuje nazwę Łaznowska Wola ("Łaznowska Wola") na mocy dekretu rosyjskiego namiestnika w Warszawie.

 

1820-05-02: Pod zaborem rosyjskim, za panowania tytularnego króla Aleksandra I Romanowa i na mocy  generała piechoty i pierwszego namiestnika Królestwa Polskiego w Warszawie (Józef Zajączek  ) spolonizowano dotychczasowe oficjalne niemieckie nazwy wszystkich nowo utworzonych kolonii.

Powstaje nazwa Nowosolna, która jest wolnym tłumaczeniem nazwy niemieckiej Neu-Sulzfeld (po niemiecku sól to salz).

 

1822: Wystawienie kościoła drewnianego w Nowosolnej

 

1823: Nowosolna ma więcej mieszkańców niż Łódź 1059 mieszkańców w 86 domach.

 

1824: Bracia z Herrnhutu (morawscy, herrnhuci ) wybudowali własną salę zgromadzeń dla 200 osób w Nowosolnej.

 

1826: parafia w Nowosolnej po raz pierwszy otrzymała własnego pastora. Był nim ks. Gottlieb Berthold Paleske. Pochodził on z Wielkopolski. W Nowosolnej pozostał do śmierci w 1864 roku. Jego posługa trwała 38 lat. 

​

1826: Włączenie Nowosolnej do parafii łódzkiej

 

1828: Dokładne określenie dotyczące Kątników znajduje się w posiadłości Höfiga.

 

1828: Gospodarstwa w Nowosolnej miały powierzchnię 2 do 3, a niektóre nawet 4 hektary.

 

1828: Parafia w Nowosolnej została włączona do parafii Trójcy Świętej w Łodzi.

 

1828-04-12: Sporządzenie rejestru przez sołtysa z Laznowa Kurowskiego w celu opodatkowania osad Nowosolna, Górny Wionczyn, Dolny Wionczyn, Nowy Wionczyn oraz Kolonii Sonsieczno. Według tego rejestru, w Nowosolnej mieszkało 127 rodzin niemieckich ewangelickich lub niemieckich reformowanych w 91 domach.

 

1829-05-12: Wydanie dekretu przez rząd w Warszawie znoszącego wszystkie zaległe czynsze dziedziczne osadników.

 

1830: Wzniesienie budynku szkolnego, który obecnie służy jako poczta.

 

1837: Parafia luterańska w Łodzi została oderwana i podniesiona do rangi samodzielnej parafii.

​

1837: morawczycy (bracia morawscy)  z Nowosolnej zbudowali własny obiekt mieszkalny dla swojego nauczyciela

​

1839: Z dzikiego lasu wyłonił się krajobraz rolniczy o otwartej przestrzeni, pozbawiony lasów.

 

Mapa Nowosolnej, na której można zobaczyć układ wioski w formie gwiazdy.

 

1840: Śmierć Karla Friedricha Martina Domke, rzemieślnika i kaznodziei z Herrnhutu.

 

1846: Wybudowanie kościoła pw. św. Andrzeja Boboli w Nowosolnej

 

1850: Reorganizacja administracyjna, w wyniku której Nowosolnej, które wcześniej administracyjnie należało do gminy Stara Wieś i później do folwarku Gałkówek, zostało podniesione do rangi samodzielnej gminy.

 

1852: Przykładowe chaty osadników, takie jak Erdhütte osadnika Christiana Prilla (rysunki Otto Lange).

 

1852: Zbudowano plebanię, co było zewnętrznym wyrazem znaczenia parafii.

 

1853: O. Flatt informuje o niedzielnej rozrywce mieszkańców Łodzi spacerujących po malowniczym krajobrazie z lasem w Łagiewnikach, poprzez Imielnik, Dobieszków ze swoimi laskami, Kalonkę, Borchówkę z "górami" Moszczenicy, Skoszewy aż do rzeczki Mrożyca (na północ od Brzezin).

 

1855: Powstanie pierwszego domu Christiana Prilla, ze stodołą, stajnią i mieszkaniem.

 

1856:  Budowa plebanii kościoła

 

1857-07-28 - Na dużym zebraniu wiejskim postanowiono zachować dotychczasowy stan rzeczy, wprowadzając tylko kilka poprawek w układzie wsi.

 

1861-05-26 - List Wilhelma Manala z Kolonii Neu-Sulzfeld do przyjaciela Glaß. Opisane w nim są sprawy dziedziczenia, pełnomocnictwo dla Glaßa oraz prośba o wymianę pieniędzy na austriacką walutę.

 

1862-04-20 - Zmarł pastor Jakob Gassmann.

 

1863: Podczas zamieszek drugiego powstania polskiego przeciwko rosyjskiemu panowaniu Nowosolnej zostało dotknięte - mieszkańcy musieli się ukrywać w lesie.

 

1863-04-06 - Nadzór nad gminą przejął pastor Gustav Adolf Biedermann.

 

1867: Nowosolna w gminie Nowosolna.

​

1873-08-26 - Pastor Gustav Adolf Biedermann zakończył swoją posługę w Nowosolnej.

 

1881: W Nowosolnej mieszka już 1280 osób w 125 domach.

 

1883-02-20: W Nowosolnej urodził się Herman Wendt − polski inżynier, wieloletni pracownik Elektrowni Łódzkiej, działacz Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT).

Jako pierwszy łodzianin uzyskał uprawnienia Przodownika Górskiej Odznaki Turystycznej (GOT), utworzonej przez PTT w 1935 r.

W chwili wybuchu wojny był Prezesem Oddziału Łódzkiego PTT. Ofiara represji Niemiec hitlerowskich w Polsce.

Zmarł rozstrzelany przez Niemców w dniu 3 sierpnia 1944 w Warszawie.

 

1899-03-15: Urodziny Heinricha Boettchera, syna rolnika, w Xavery Krs. Rypin.

 

1904-10: odbyło się uroczyste poświęcenie kościoła ewangelickiego. Zostały również zainstalowane nowe organy.

 

1909: Nowosolna staje się centrum administracyjnym, liczy 5727 mieszkańców (w tym 2136 Niemców).

 

Około 1914: Założenie chóru trąbkowego.

 

1918: Polska odzyskuje niepodległość

 

1920: Okres od zakończenia I wojny światowej i wojny polsko-sowieckiej do wybuchu wojny był dla Nowosolnej i jego mieszkańców okresem stabilnego rozwoju i wzrostu gospodarczego.

 

1921: Powstał chór kościelny.

 

1922: Do tego roku w szkole pracował jeden nauczyciel.

 

1923: Powstanie Straży Ogniowej w Nowosolnej. Rozpoczęcie budowy remizy.

 

1925-07-19: Wmurowanie kamienia węgielnego pod nowy budynek szkoły przy ulicy Stokowskiej (aktualnie  Jugosłowiańskiej 2).

 

1926: Wybory prezydenckie w Polsce. Prezydentem zostaje Ignacy Mościcki

 

1926: Heinrich Boettcher pełnił rolę pastora w Nowosolnej.

 

1930: Oddanie do użytku nowego budynku szkoły przy ulicy Stokowskiej (aktualnie  Jugosłowiańskiej 2).

 

1927: Nabycie nowych dzwonów i budowa drewnianej dzwonnicy

 

1931: Pastor Kratsch wybudował mur wokół parku kościelnego.

 

1932: Zakupiono dwa nowe dzwony dla parafii.

 

1933-09-01: Utworzenie gromady (sołectwa) Nowosolna w granicach gminy Nowosolna.

 

Połowa lat 30 XX w.: Budowa dużego mechanicznego młynu w Nowosolnej

 

1937: Budowa nowej mleczarni w Nowosolnej . Została zbudowana ze względu na nowe prawo żywnościowe, które zabraniało sprzedaży niepasteryzowanego mleka w dużych miastach.

 

1937: W tym roku rozpoczęły się żniwa żyta z Pastorem Boettcherem, matką, ojcem i bratem Albertem. Klimat kontynentalny centralnej Polski zapewniał gorące i suche warunki, więc koszenie rozpoczynano bardzo wcześnie, często jeszcze przed wschodem słońca.

 

1938: Liczba niemieckich dzieci w wieku szkolnym wynosiła 251 w Nowosolnej, a w sąsiedniej wsi Oberwiączyn 60.

 

1938: Publikacja zdjęć domów osadników (m.in. domu G. Prilla, syna Christiana Prilla) w kalendarzu ludowym Volksfreund.

 

1938: 20% stada bydła stanowiły młode zwierzęta. Na hektar użytków rolnych utrzymywano jedną krowę mleczną. Rolnicy musieli kupować dodatkową paszę zimą.

 

1938: Zauważalne ożywienie niemieckiego nastroju. Młodzież uzbraja się, dokonuje napadów w Więczynieckim Lesie i szkoli bojowników.

 

1938: Zbiory ziemniaków na boisku szkolnym w Grabinie. Uczniowie pomagali jako pomocnicy żniwni, zbierając ziemniaki przed kombajnem.

 

1938-01-02: Opieka nad małymi zwierzętami była obowiązkiem gospodyni domowej i dorastających córek. W średniej wielkości gospodarstwie mieszkało od 20 do 30 kur niosek.

 

1938-01-03: Polscy chłopi na wsi hodowali różne młode zwierzęta do sprzedaży na targowiskach. Połowa tuczonych zwierząt była przeznaczona na potrzeby własne chłopów, druga część na sprzedaż.

 

1938-01-04: Rolnicy uprawiali ziemniaki na jednej trzeciej gruntów ornych. Ziemniaki były nawożone naturalnym nawozem i rosły wspaniale.

Uprawa ziemniaków była pracochłonna, ale przynosiła hodowcy dobre dochody. W większych gospodarstwach można było znaleźć maszyny do zbioru, takie jak kombajny ziemniaczane.

 

1938-01-05: Rolnicy utrzymywali niewielką ilość bydła młodego, z powodu braku pastwisk. Krowy mleczne były jednym z głównych źródeł dochodu.

 

1938-10-08/1938-10-09: Parafia w Nowosolnej obchodziła 100. rocznicę swojej niepodległości. Z tej okazji kościół, plebania i wieża dzwonu zostały odnowione, a zakupiony został nowy ołtarz.

 

1939 - 1945: Duża część podbitej Polski została wcielona do Rzeszy Niemieckiej. Łódź otrzymała nazwę Litzmannstadt, a Nowosolna stała się ponownie NeuSulzfeld po około stu latach. Ludność pochodzenia niemieckiego otrzymała nowe obywatelstwo Rzeszy Niemieckiej. Naturalizację przeprowadziła pierwsza niemiecka "Lista Ludowa", która wpisała wszystkich, którzy wcześniej deklarowali się w Polsce jako Niemcy, do spisu ludności. Nowosolna ponownie nazywa się Neu-Sulzfeld.

 

1939-09-01: Wielu mieszkańców Neu-Sulzfeld, w tym pastor Boettcher, Reinhold Himmel, Herrmann Himmel, Johann Zoller i Martha Zoller, oraz mieszkańcy z sąsiednich miejscowości Wiąnczyn, Antoniew-Sikawa, Budy-Sikawa i Rogi zostali aresztowani. Łącznie aresztowano 100 osób.

Zostali przewiezieni do punktu zbornego utworzonego w Łodzi dla internowanych Niemców, a następnie wkroczyli do Polski wraz z łódzkim pociągiem internowanych i zesłańców. Podczas marszu Johann Zoller został poważnie ranny i poddał się odniesionym ranom.

 

1940: Początek przygotowań do poboru do służby wojskowej w Wehrmachcie, niektórzy z rekrutów rok wcześniej służyli w Wojsku Polskim i walczyli o wolność Polski.

 

1940-09-01: Gauleiter A. Greiser przyjeżdża do Nowosolnej na wizytę i dziękuje za walkę.

 

1943-06-08: Hugo Bauer, który wcześniej służył w polskiej orkiestrze wojskowej, został uwieczniony na fotografii z Rosji, Raskity.

 

1945/1946: Wielu mieszkańców Nowosolnej trafia do obozu Sikawa, jak opisuje Pani Silvia Waade w swojej książce "Barrack 7 – losy kobiet za drutami kolczastymi".

 

1945: Spis majątku O. Heike, wymieniający tylko tych właścicieli, którzy zostali zgłoszeni do Urzędu Wyrównawczego po 1945 r.

 

1945-01-16: atmosfera w domu jest napięta. Heinrich jest instruowany, aby powtarzać adres swojego stryjecznego dziadka, Paula Heinego, w przypadku zgubienia się. Samolot prawdopodobnie niszczy plebanię.

 

1945-01-17: Mieszkańcy Neu-Sulzfeld, którzy próbowali uciec, mogli opuścić ojczyznę, ponieważ wcześniej wszystkie drogi były zablokowane przez Wehrmacht.

 

1945-01-17: pierwszy dzień ewakuacji mieszkańców Neu-Sulzfeld. Pastor Boettcher otrzymuje od zwierzchnika kościoła, Pawła Abela z Borchówki, powóz i konia na ucieczkę. Heinrich, Babcia Boettcher, Laura Schöler i Pastor Boettcher wyruszają na siedmiomiesięczną podróż do Erlangen we Frankonii. Zdobyty w ucieczce chleb, worek owsa i worek soli są niezbędne do przetrwania.

 

1945: Reaktywacja Straży Pożarnej w Nowosolnej, po wyzwoleniu terenów łódzkich. Stanisław Łuczyński staje się pierwszym powojennym komendantem jednostki.

 

1951: Pastor Heinrich Boettcher pisze krótką kronikę o losie tych, którzy nie uciekli lub zostali odesłani przez niemiecki Wehrmacht. Wskazuje na tragiczne losy wielu osób, w tym Gustava Heine z Borchówki, który zmarł w wyniku tortur, oraz Adolfa Rotha z Neu-Sulzfeld, który zmarł z niedożywienia w obozie utworzonym na Morawach.

 

1963-11-25: Młody wikary Heinrich Boettcher został wybrany na pastora w Neu-Sulzfeld.

 

1966: E.O. Kossmann uzupełnił wiele ze swoich ówczesnych odkryć w publikacjach, w tym publikację z 1966 roku.

 

1971:  Ludność Nowosolnej wynosi 1776 osób.

 

1983: Budowa nowej świątyni pw. św. Andrzeja Boboli

 

1985: Wydanie książki Silvii Waade "Barrack 7 – losy kobiet za drutami kolczastymi", zawierającej przedmowę profesora Gottholda Rhode’a.

 

1985-1990: W budynku szkoły mieści się Gminny Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół.

 

1987: Poświęcono nowy kościół w Nowosolnej.

 

1988: Nowosolna włączona w granice Łodzi, na podstawie: "Uchwała nr XXVII/161/87 Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 29 czerwca 1987". Zmieniły się nazwy ulic: Stokowska na Jugosłowiańską, Zgierska na Kasprowicza, a Strykowska na Grabińską, Brzezińska od miasta Łódź do Rynku Nowosolna nazywała się Łódzka,  Pomorska była Mileszkowską. )

 

1996-04-08: Publikacja artykułu Ryszarda Bonisławskiego "Tajemnicza historia" w gazecie "Dziennik Łódzki".

 

1999-05-17: Wydanie pozwolenia na budowę nowego budynku szkoły przez UMŁ Wydział Urbanistyki, Architektury i Budownictwa.

 

2001-09-01: Uroczyste otwarcie nowego budynku szkoły.

 

2009: Heinrich Artur Schöler publikuje ilustrowane historycznogeograficzne wspomnienia o wsi i jej ludziach.

 

2014-04-01: Utworzenie Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 2 poprzez połączenie Szkoły Podstawowej nr 202 im. Jana Pawła II i Przedszkola Miejskiego nr 228.

 

2022:- Liczba mieszkańców Nowosolnej wynosi 4442 osoby.